Σαμανισμός

Σαμανισμός

Ο σαμανισμός είναι ένα θρησκευτικό (μαγικό - θρησκευτικό) φαινόμενο, που απαντάται στην πιο ολοκληρωμένη του μορφή στην Κεντρική και Βόρεια Ασία όπου η μαγικό - θρησκευτική ζωή της κοινωνίας συγκεντρώνεται γύρω από το σαμάνο, όπως επίσης και στη Β. Αμερική, στην Ινδονησία, την Ωκεανία και αλλού, όπου ο σαμανισμός συνυπάρχει με άλλες μορφές θρησκείας. Θα ήταν σωστότερο να πούμε ότι ο σαμανισμός είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο, που παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα στοιχεία, μια εκστατική τεχνική την οποία χρησιμοποιούν οι σαμάνοι.

Αυτή η κλειστή μυστική ελίτ που διακρίνεται στους κόλπους των αντίστοιχων κοινωνιών τους από τα σημάδια μιας "κλήσης", οδηγεί τη θρησκευτική ζωή της κοινότητας και αγρυπνά δίπλα στην ψυχή της. Μέσω της έκστασής τους οι σαμάνοι θεραπεύουν, συνοδεύουν τους νεκρούς τους στον κόσμο των Νεκρών και παίζουν ρόλο μεσολαβητικό ανάμεσα στους θεούς και τα μέλη της κοινότητας έχοντας πρόσβαση σε μια ζώνη του νερού, απρόσιτη στα άλλα μέλη της κοινότητας. Μπορούν να περάσουν από την μια κοσμική ζώνη (Γη, Ουρανό, Κάτω κόσμο). Έχουν άμεση επαφή με τους θεούς και τα πνεύματα αλλά και με θεότητες άγνωστες στον υπόλοιπο πληθυσμό. Ο σαμάνος είναι γιατρός και μάγος, ιερέας και ψυχοπομπός, μυστικιστής και ποιητής. Όμως διακρίνεται από οποιονδήποτε μάγο, γιατρό, ιερέα κ.λ.π. διότι κατέχει και χρησιμοποιεί μια μέθοδο που δεν γνωρίζει κανένας άλλος. Είναι ο μεγάλος δάσκαλος της έκστασης, μιας έκστασης στην διάρκεια της οποίας η ψυχή του εγκαταλείπει το σώμα για να επιχειρήσει την ανάβαση στα ουράνια ή στην κάθοδο στην κόλαση. Οι εκστατικές εμπειρίες τους εξασκούν δυναμική επίδραση πάνω στη διάπλαση της θρησκευτικής ιδεολογίας, στη μυθολογία και στο τελετουργικό της κοινότητας, χωρίς αυτά να είναι δημιουργήματα των σαμάνων.

Σύμφωνα με σαμανικές παραδόσεις στους παλιούς καιρούς οι σαμάνοι κατείχαν το θείο σαμανικό δικαίωμα απ' ευθείας από τα ουράνια πνεύματα και έκαναν θαύματα που οι σημερινοί απόγονοί τους είναι ανίκανοι να επαναλάβουν. Οι μύθοι εξηγούν αυτή την παρακμή των σαμάνων σαν συνέπεια της αλαζονείας του πρώτου σαμάνου που θέλησε να συναγωνιστεί το θεό. Οι περισσότεροι μύθοι για την καταγωγή των σαμάνων επικαλούνται την άμεση επέμβαση του Ανώτατου Όντος υπό μορφή Αετού. Τα ορνιθόμορφα στοιχεία του σαμανικού κοστουμιού μετατρέπουν με μαγικό τρόπο το σαμάνο σε αετό. Εδώ βρίσκουμε ένα πολύπλοκο συμβολισμό, παγιωμένο γύρω από ένα ουράνιο θείο ον και από την ιδέα του μαγικού πετάγματος προς το Κέντρο του Κόσμου (= Κοσμικό Δένδρο). Στα μυητικά όνειρα των σαμάνων ο υποψήφιος μεταφέρεται στο Κοσμικό δένδρο στην κορυφή του οποίου βρίσκεται ο Κύριος του Κόσμου με την μορφή αετού και ανάμεσα στα κλαδιά του οι ψυχές των μελλοντικών σαμάνων.

Η παραχώρηση των σαμανικών δυνάμεων έρχεται: μετά από αυθόρμητη κλήση (εκλογή), μεκληρονομική μεταβίβαση ή με θεληματική αναζήτηση του υποψηφίου ή θέληση της φατρίας. Αλλά πραγματικά οι πραγματικές σαμανικές ικανότητες είναι πάντα δώρο των θεών. Δεν γίνεται σαμάνος όποιος θέλει. Η κλήση είναι απαραίτητη και αυτή εκδηλώνεται από μια μοναδική ικανότητα εκστατικής εμπειρίας. Μόνο μερικές ειδικά προικισμένες ψυχές μπορούν να εκλέγουν ώστε η γνώση των ανώτερων δυνάμεων να μπορέσει να διατηρηθεί στις μελλοντικές γενεές. Σε καμιά περίπτωση δεν αρκεί αυτή η πρώτη "κλήση" για να θεωρηθεί κάποιος σαμάνος. Όποια κι αν ήταν η μέθοδος της διαλογής ένας σαμάνος δεν αναγνωρίζεται παρά αφού λάβει τη διπλή εκπαίδευση: 1) μια εκστατικής τάξης (όνειρα, τρόμοι κ.λ.π.), 2) μιας παραδοσιακής τάξης (σαμανικές τεχνικές, ονόματα και λειτουργίες των πνευμάτων, μυθολογία και γενεαλογία της φατρίας, μυστική γλώσσα κ.λ.π.).

Αυτή η διπλή μόρφωση, εκστατική και διδακτική που παίρνει από τα πνεύματα και τους παλιούς αρχι-σαμάνους, ισοδυναμεί με μια μύηση. Είναι αυτή η διπλή μύηση που τον μετατρέπει σε ένα σαμάνο αναγνωρισμένο από την κοινωνία.

Πολύ συχνά η σαμανική κλήση εκδηλώνεται με τη μορφή σοβαρής ασθένειας, από την οποία τελικά θεραπεύεται με την βοήθεια των πνευμάτων. Τότε η μύηση του υποψηφίου ισοδυναμεί με τη θεραπεία. Αλλά δεν μπορεί να γίνει κανείς σαμάνος πάρα πολλά χρόνια μετά την πρώτη εμπειρία και δεν αναγνωρίζεται σαν σαμάνος, παρά από ολόκληρη την κοινότητα και αφού υποστεί την μυητική δοκιμασία χωρίς την οποία κανένας σαμάνος δεν μπορεί να εξασκήσει το λειτούργημα του. Χρειάζεται να περάσει τρομερές δοκιμασίες για να γίνει κάποιος δεκτός στην σαμανική κοινότητα.

Η εκλογή του σαμάνου ενέχει μια εκστατική εμπειρία πολύπλοκη κατά την οποία ο υποψήφιος θεωρείται ότι βασανίζεται, τεμαχίζεται, θανατώνεται, για να αναστηθεί τελικά. Είναι αποκλειστικά αυτός ο μυητικός θάνατος και η ανάσταση που καθιερώνουν έναν σαμάνο. Η εκπαίδευση από τα πνεύματα και τους γέρους σαμάνους συμπληρώνουν κατόπιν αυτή την πρώτη καθιέρωση.

Στη διάρκεια αυτής της μυητικής εκστατικής εμπειρίας αποκτά την ικανότητα να βλέπει τον εαυτό του σαν σκελετό είτε αυτό είναι μια πράξη που επιχειρήθηκε από τους προγόνους - σαμάνους ή τα μυθικά όντα είτε είναι μια διανοητική ενέργεια που κατορθώνεται μέσα από την άσκηση και τις προσωπικές προσπάθειες αυτοσυγκέντρωσης.

Αντικρίζοντας έτσι τον εαυτό του τελείως απογυμνωμένο από σάρκα και αίμα που είναι φθαρτά και εφήμερα κατονομάζει όλα τα οστά χρησιμοποιώντας την ιερή γλώσσα των σαμάνων που έμαθε από τον δάσκαλό του. Αυτό δηλώνει την απολύτρωση από την σαρκική ψευδαίσθηση και ισοδυναμεί με μια επιστροφή στη μήτρα της μεγάλης ζωής (το κόκκαλο αντιπροσωπεύει την πηγή της ζωής).

Οι μυητικές δοκιμασίες του μελλοντικού σαμάνου είναι αλληλένδετες με την μεγάλη τάξη των τυπικών του περάσματος και των τελετών εισόδου στις μυστικές κοινωνίες. Οι τελετές εισόδου που περιλαμβάνονται στον τύπο: θάνατος και ανάσταση του υποψηφίου. Τα πιο συνηθισμένα είναι:Περίοδος απομόνωσης στη θαμνώδη περιοχή, εμβρυακή ζωή, εξομοίωση με τους νεκρούς στην όψη, συμβολικός ενταφιασμός, συμβολική κάθοδος στον κάτω κόσμο, νάρκη, ύπνωση. Δοκιμασίες: ραβδισμός, κρέμασμα στον αέρα κ.λ.π.

Όλα αυτά έχουν σαν σκοπό να επιτύχουν το σβήσιμο της περασμένης ζωής, και μια πνευματική ανανέωση όλου του είναι που ισοδυναμεί με μια 2η γέννηση. Οι νεοφώτιστοι παίρνουν νέο όνομα μιλούν μια νέα διάλεκτο και ζουν μια νέα ζωή.

Οι αρρώστιες, τα όνειρα και οι εκστάσεις αποτελούν από μόνα τους μια μύηση, δηλαδή κατορθώνουν να μεταμορφώσουν τον αμύητο άνδρα σ' έναν "ειδικό" του θείου. Βέβαια αυτή η εκστατική εμπειρία ακολουθείται παντού και πάντα από μια θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση από παλιούς δασκάλους, αλλά είναι αυτή που αλλάζει ριζικά το θρησκευτικό καταστατικό του εκλεκτού προσώπου.

Όλες οι εκστατικές εμπειρίες του μελλοντικού σαμάνου αποτελούν το παραδοσιακό σχήμα μιας μυητικής τελετής: πόνος, θάνατος, ανάσταση. Η "αρρώστια - κλήση" πληροί το ρόλο μιας μύησης γιατί οι πόνοι που προκαλεί αντιστοιχούν με τα μυητικά βασανιστήρια, η ψυχική μόνωση του διαλεγμένου αρρώστου είναι το αντίστοιχο της μοναξιάς των μυητικών τελετών, το γεγονός της γνώσης του επικείμενου θανάτου (αγωνία, ασυνειδησία) θυμίζει το συμβολικό θάνατο των μυητικών τελετών. Τόσο η αυθόρμητη κλήση, όσο και η μυστική αναζήτηση εμπεριέχουν ένα τοπικό, συμβολικό του μυστικού θανάτου.

Όνειρο αρρώστια ή μυητική τελετή, το κεντρικό στοιχείο μένει το ίδιο: ο συμβολικός θάνατος και ανάσταση του νεοφώτιστου, που περιλαμβάνει διαμελισμό του σώματος πραγματοποιούμενο με διάφορους τρόπους, και ανανέωση των σπλάχνων, οστών και άλλων σημαντικών οργάνων. Αυτή η εγχείρηση που υφίσταται ο υποψήφιος γίνεται από όντα ημιθεϊκά ή προγονικά στη διάρκεια μιας καθόδου στην κόλαση. Η καθαυτή μύηση συνίσταται στην εκστατική εμπειρία ανόδου στον ουρανό, που περιλαμβάνει μια ουράνια εκπαίδευση εκ μέρους των ουράνιων όντων.

Τυπικός θάνατος ακολουθούμενος από μια ανάσταση και μια μυστική πληρότητα είτε αυτό παρουσιάζεται σε εκστατικό όνειρο, αρρώστια, ασυνήθιστα γεγονότα η καθεαυτή τελετουργία. Η καθαυτή μύηση περιλαμβάνει ανάβαση στον Ουρανό και τη συνάντηση με το ανώτατο Ον. Η ανάβαση αυτή γίνεται μέσω μιας γέφυρας (που συμβολίζεται από το ουράνιο τόξο, μια πέτρα κ.λ.π.). Η αναγνώριση του σαμάνου πιστοποιείται μέσω τελετών που γίνονται συχνά δημόσια και λέγονται τελετές μύησης.

Η αρχαϊκή ιδεολογία των σαμάνων βασίζεται στην πίστη σ' ένα ουράνιο ανώτατο Ον και στις επικοινωνίες ανάμεσα στον Ουρανό και τη Γη τις οποίες ζητά να αποκαταστήσει ο σαμάνος μέσω της εκστατικής του εμπειρίας.

Μια μορφή από τις πιο τρέχουσες της εκλογής του μελλοντικού σαμάνου είναι η συνάντηση ενός θεϊκού ή ημιθεϊκού όντος, που του εμφανίζεται μέσω ενός ονείρου, μιας αρρώστιας ή άλλης περίπτωσης που του αποκαλύπτει ότι "έχει εκλεγεί" και τον παρακινεί να ακολουθήσει στο εξής ένα νέο κανόνα ζωής. Πιο συχνά είναι οι ψυχές των προγόνων σαμάνων που του μεταδίδουν το νέο, "καταλαμβάνουν" ένα νέο και προχωρούν στη μύησή του. Από αυτή την πρώτη "κατοχή" και από τη μύηση που επακολουθεί, ο σαμάνος γίνεται επιδεκτικός στην επ' αόριστων κατοχή και άλλων πνευμάτων που είναι ψυχές νεκρών σαμάνων. Οι ψυχές των νεκρών σαμάνων χρησιμεύουν στον υποψήφιο σαν μέσο για να έρθει σ' επαφή με τα θεϊκά ή ημιθεϊκά όντα ή τον κάνουν ικανό να ιδιοποιείται στις ιερές πραγματικότητες που είναι προσιτές μόνο στους νεκρούς και να τον βοηθήσουν να μετατραπεί και ο ίδιος σε "πνεύμα". Η αρχική εκστατική εμπειρία του μαθητευόμενου (εμπειρία της "εκλογής") θα πρέπει να μετατραπεί σε μια διαρκή κατάσταση, αυτή του να μπορεί να "βλέπει τα πνεύματα", σημάδι ότι έχει φτάσει σε μια "πνευματική κατάσταση".

Η εκπαίδευση των σαμάνων γίνεται συχνά στη διάρκεια ονείρων. Είναι μέσα στα όνειρα που ενώνεται με την ιερή ζωή και έχει άμεσες σχέσεις με τους θεούς, τα πνεύματα και τις ψυχές των προγόνων, και δέχεται τους μυητικούς κανόνες. Μέσα στα όνειρα αποκαθίσταται ο μυθικός χρόνος, πράγμα που επιτρέπει στο μελλοντικό σαμάνο να γίνεται σύγχρονος των αρχέγονων μυθικών αποκαλύψεων.

Ο μελλοντικός σαμάνος προετοιμάζει τον εαυτό του για να δεχθεί τη "φώτιση" με τη βοήθεια των μυθικών όντων ή των πνευμάτων των νεκρών και των δασκάλων. Με αυτή τη μυητική εμπειρία ο σαμάνος αποκτά τη λάμψη του, ένα μυστηριώδες φως που αισθάνεται μέσα του και τον κάνει ικανό να βλέπει στο σκοτάδι πραγματικά και μεταφορικά και να διακρίνει πράγματα κρυφά για τους άλλους καθώς και μελλοντικά γεγονότα. Τα μάτια του αγγίζουν τα σύνορα της γης και μπορεί να ανακαλύπτει τις ψυχές ακόμα και αυτές που οδηγήθηκαν επάνω ή κάτω στη χώρα των νεκρών, και να φέρει πίσω τις ψυχές των ασθενών που θεραπεύει.

Αυτή η εμπειρία του εσωτερικού φωτός, οικεία σε πολλές μυστικιστικές τάσεις, αναφέρεται στις Ουπασισάντ, στη Θιβετανική βίβλο των νεκρών αλλά και στη χριστιανική θεολογία και δείχνει ότι τέτοιες μυστικές εμπειρίες ήταν προσιτές στην αρχαϊκή ανθρωπότητα ήδη από την πιο μακρινή εποχή.

Στη διάρκεια της μύησης ο μελλοντικός σαμάνος μαθαίνει από ένα δάσκαλο ή απ' ευθείας από τα πνεύματα τη μυστική γλώσσα των σαμάνων που θα χρησιμοποιήσει στις τελετές για να επικοινωνεί με τα πνεύματα και να μπορεί να τα καλεί. Συχνά αυτή η μυστική γλώσσα βασίζεται στην μίμηση των φωνών των ζώων. Το να μάθει αυτή τη γλώσσα ισοδυναμεί με το να γνωρίζει τα μυστικά της φύσης, να έχει επικοινωνία με τους 3 κόσμους και κατά συνέπεια να είναι ικανός να προφητεύει. Η γνώση της γλώσσας της φύσης είναι σημάδι ότι ο σαμάνος απόκτησε την "παραδεισιακή" κατάσταση που χάθηκε στην αυγή του χρόνου. Ο σαμάνος μετά τη φώτιση του πρέπει να προσπαθήσει να αποκτήσει τα βοηθητικά του πνεύματα. Αυτά μπορούν να είναι διαφόρων ειδών: πνεύματα ζώων στο μεγαλύτερο μέρος τους ή φυτών ή πνεύματα της γης, των δασών κ.λ.π. ή ψυχές προγόνων σαμάνων κι έρχονται με τη θέλησή τους όταν ο μαθητευόμενος το αξίζει. Όσο περισσότερα είναι τα βοηθητικά πνεύματα τόσο ο σαμάνος είναι πιο δυνατός. Οι σχέσεις ανάμεσα στο σαμάνο και τα πνεύματά του κυμαίνονται ανάμεσα στη σχέση του ευεργέτη με τον προστατευόμενό του και του υπηρέτη απέναντι στον κύριό του, αλλά είναι πάντα εγκάρδια.

Ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός στην προετοιμασία του εκστατικού ταξιδιού στους ουρανούς και στον κάτω κόσμο και χωρίς αυτά, δεν είναι δυνατή καμιά σαμανική τελετή. Η παρουσία τους φανερώνεται από τη μίμηση του ήχου, της συμπεριφοράς του πνεύματος από τον σαμάνο. Τότε επιτυγχάνεται μια νέα ταυτότητα του σαμάνου που μεταμορφώνεται στο συγκεκριμένο πνεύμα. Όταν το βοηθητικό είναι ένα ζώο ο σαμάνος ενσαρκώνει αυτό το πνεύμα - ζώο, πράγμα που δείχνει ότι είναι ικανός να εγκαταλείψει την ανθρώπινη κατάσταση και να αποκαταστήσει την κατάσταση που υπήρχε στο μυθικό χρόνο όταν δεν είχα ακόμα συντελεστεί η ρήξη ανάμεσα στον άνθρωπο και τα ζώα.

Αλλά εκτός από αυτά τα βοηθητικά πνεύματα κάθε σαμάνος έχει ένα καθαυτό προστατευτικό πνεύμα, ένα είδος μυθικής εικόνας. Στους σαμάνους μπουνιάτ ονομάζεται κούμπιλγκαν που σημαίνει μεταμόρφωση. Το ζώο - προστάτης επιτρέπει στο σαμάνο να μεταμορφωθεί και είναι ο "διπλός εαυτός του", το alterego του, η ψυχή του υπό μορφή ζώου ή ακριβέστερα η "ψυχή - ζωή". Οι σαμάνοι χτυπιούνται με μορφή ζώων και αν το alterego τους σκοτωθεί στη μάχη τότε δεν αργούν να πεθάνουν και αυτοί.

Τα βοηθητικά καθώς και προστατευτικά πνεύματα φέρνουν το σαμάνο στο υπερπέραν, του αποκαλύπτουν τα μυστήρια, τον εκπαιδεύουν κ.λ.π., ενισχύοντας το ρόλο των ψυχών των προγόνων. Είναι όργανα απαραίτητα για τη σαμανική εμπειρία, αγγελιοφόροι ενός θεϊκού όντος αλλά δεν είναι οι άμεσοι δημιουργοί αυτής της εμπειρίας.

Ο σαμάνος είναι ένας ήρωας που γνώρισε το θάνατο και την ανάσταση και που από το γεγονός αυτό, απολαμβάνει μια δεύτερη ύπαρξη στους ουρανούς, συμμετέχοντας στην κατάσταση των ημίθεων. Έχει μια ουράνια σύζυγο, ένα θεϊκό ή ημιθεϊκό ον, εμπνεύστρια και βοηθός στην εκπαίδευση ή στην εκστατική του εμπειρία.

Η κατ' εξοχήν σαμανική τέχνη συνίσταται στο πέρασμα από την μια κοσμική περιοχή στην άλλη, από τη Γη στον Ουρανό ή από τη Γη στον Κάτω Κόσμο. Αυτές ενώνονται μεταξύ τους από ένα κεντρικό άξονα που περνά από ένα "άνοιγμα". Από εκεί η ψυχή σε έκσταση του σαμάνου μπορεί να πετάξει ή να κατέβει στα ταξίδια της.

Το θέμα του "κεντρικού άξονα" κατέχει πολύ σημαντική θέση στους μύθους των σαμάνων είτε σαν μαγικό βουνό, πυραμίδα ή κολώνα του κόσμου. Ένας άλλος συμπληρωματικός συμβολισμός που συναντάμε είναι αυτός του Δέντρου του κόσμου (αστείρευτη πηγή της κοσμικής ζωής, το σύμπαν σε αναγέννηση κύριος των πεπρωμένων κ.λ.π.). Στο μυθικό αυτό σύμπλεγμα εντάσσεται ο Αετός που αντιπροσωπεύει το Ανώτατο Ον. Πρόκειται για παγκόσμια σύμβολα. Οι σαμάνοι εκείνο που κάνουν είναι ότι εσωτερικεύουν αυτή τη μυθολογική παράδοση μετατρέποντας τη επίσης σε μια συγκεκριμένη μυστικιστική εμπειρία. Μπορούν να πετούν στον ουρανό μέσω του κεντρικού ανοίγματος και να ανεβαίνουν στο Δέντρο του Κόσμου για να φτάσουν στην κορυφή του σύμπαντος, στον ανώτατο Ουρανό.

Το Μαγικό Πέταγμα και η Κυριαρχία της Φωτιάς

Σ' ολόκληρο τον κόσμο, αποδίδεται στους σαμάνους η μαγική δύναμη να πετούν. Ο ορνιθομορφικός συμβολισμός στο σαμανικό κουστούμι είναι πάντα παρών. Πετώντας στους αιθέρες με τη μορφή πουλιών ή όχι, επανακτούν την ικανότητα που είχαν οι άνθρωποι σε μια αρχέγονη εποχή να ανεβαίνουν στον ουρανό πετώντας (ή αφήνοντας να τους μεταφέρουν πουλιά κ.λ.π.) και που απαγορεύτηκε με την πρώτη της ανθρωπότητας. Αυτή η κατάσταση μόνο με τον θάνατο γίνεται προσιτή στον κοινό άνθρωπο. Όμως οι σαμάνοι μπορούν να πραγματοποιούν εν ζωή, την έξοδο από το σώμα, το θάνατο, και να χαρούν τη φύση των ψυχών (μυθική εικόνα της ψυχής - πουλί, ψυχοπομπός ρόλος των πουλιών). Το μαγικό πέταγμα είναι ερμηνεία της αυτονομίας της ψυχής, της έκστασης και της προσέγγισης μεταφυσικών αληθειών.

Μια άλλη μαγική ικανότητα των σαμάνων είναι ο έλεγχος της φωτιάς. Αυτή η φωτιά και η υπερφυσική "θερμότητα" σχετίζεται με το πλησίασμα μιας εκστατικής κατάστασης. Οι σαμάνοι όχι μόνο εξουσιάζουν τη φωτιά αλλά και μπορούν να ενσωματωθούν με το πνεύμα της. Η κυριαρχία της φωτιάς, η απάθεια στη θερμότητα, η "μυστικιστική θερμότητα" που κάνει υποφερτό τόσο το εξαιρετικό κρύο, όσο και τη θερμοκρασία της φωτιάς, δείχνει την επίτευξη μιας υπεράνθρωπης κατάστασης.

Για τις εκστατικές του εμπειρίες ο σαμάνος έχει στη διάθεσή του μέσα όπως το σαμανικό κοστούμι, μάσκες, το σαμανικό ταμπούρλο κ.α. Η σαμανική ενδυμασία αποκαλύπτει κοσμικά σύμβολα και μεταφυσικές αλήθειες, καθώς και το ίδιο το σύστημα του σαμανισμού. Αποτελεί αυτή καθαυτή μια ιεροφάνεια. Μ' όλα τα συμπληρώματά του το σαμανικό κοστούμι είναι για το σαμάνο ένα νέο σώμα, μαγικό υπό μορφή ζώου (συνήθως πουλιού, τάρανδου ή αρκούδας). Φορώντας το ξαναποκτά τη μυστική κατάσταση που του αποκαλύφθηκε κατά τη μύηση.

Το προσωπείο που συναντάμε πολύ συχνά στα τυπικά παίζει τον ίδιο ρόλο, επιτρέποντας στο σαμάνο να ενσαρκώσει μια υπεράνθρωπη οντότητα. Το ταμπούρλο (φτιαγμένο από το ξύλο του Κοσμικού Δέντρου) κατέχει ένα σημαντικό ρόλο στις σαμανικές τελετές. Είναι απαραίτητο για να μεταφέρει το σαμάνο στο κέντρο του κόσμου, για να πετάξει στους αιθέρες, είτε για να καλέσει τα πνεύματα είτε για να ξαναποκτήσει επαφή με τον κόσμο που θέλει να διατρέξει.

Λειτουργίες των Σαμάνων

Ο σαμάνος θεωρείται αναντικατάστατος σε κάθε τελετή που αγγίζει τις εμπειρίες της ανθρώπινης ψυχής. Είναι ψυχοπομπός, γιατί από την εκστατική του εμπειρία η ψυχή του μπορεί να εγκαταλείψει το σώμα του, ατιμωρητί και να κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο συνοδεύοντας την ψυχή του νεκρού καθώς και να ανυψωθεί στον Ουρανό οδηγώντας τη στην ουράνια κατοικία της.

Μια από τις κυριότερες λειτουργίες του σαμάνου είναι η θεραπευτική. Καθώς η αρρώστια αποδίδεται στην κλοπή η "περιπλάνηση" της ψυχής ή στην "κατοχή" από κακό πνεύμα, ο σαμάνος κάνει ένα εκστατικό ταξίδι, κατεβαίνοντας συχνά ως τον Κάτω Κόσμο για να αναζητήσει και να φέρει πίσω την χαμένη ψυχή του αρρώστου ή καλείται να εκδιώξει το κακό πνεύμα που προκάλεσε την αρρώστια.

Η μαντική, η ενόραση, αποτελούν μέρος των μυστικών τεχνών. Μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα για την αρχαιότητα των σαμανικών τυπικών και συμβόλων. Η ιδεολογία και οι ιδιαίτερες τεχνικές του σαμανισμού πιστοποιούνται και στους αρχαϊκούς πολιτισμούς. Η εκστατική εμπειρία είναι γνωστή από την αρχαϊκή ανθρωπότητα στο σύνολό της. Σαμανικές ιδεολογίες και τεχνικές βρίσκουμε στους πρωτόγονους πληθυσμούς της Αυστραλίας, Μαλαισίας, Αμερικής και αλλού.

Η αρχική ιδεολογία του σαμάνου, η πίστη σε ένα ουράνιο Ανώτατο Ον με το οποίο μπορεί να έχει κανείς άμεσες σχέσεις μέσω της ανάβασης στον ουρανό, δέχτηκε επιδράσεις από τη Μεσοποταμία, το Ιράν αλλά και από την Ινδία με το βουδισμό και το λαμαϊσμό οι οποίες μετέβαλαν και νόθευσαν τον αρχαίο σαμανισμό. Οι σχέσεις με τις ψυχές των προγόνων, τα πνεύματα η "κατοχή" ανήκουν σ' αυτές τις μεταγενέστερες επιδράσεις. Ο σαμανισμός στην τωρινή του μορφή είναι μια από τις συνέπειες του βουδισμού στη βορειοανατολική Ασία.

Επίλογος

Ο σαμανισμός κατέχει μια σημαντική θέση στην ιστορία του μυστικισμού. Όμως που επίσης είναι πολύ σημαντικό είναι ο ρόλος του σαμάνου στην αρχαϊκή κοινωνία. Για την αρχαϊκή κοινωνία ο σαμάνος αντιπροσωπεύει τον υπερασπιστή της ψυχικής ακεραιότητας. Υπερασπίζεται τη ζωή, τη γονιμότητα, τον κόσμο του φωτός εναντίον των δυνάμεων του κακού. Συμβάλει στη γνώση του θανάτου αφού μέσω των εκστατικών του ταξιδιών ο κόσμος των νεκρών γίνεται γνωστός και ο θάνατος αξιολογείται σαν ένα πέρασμα σ' ένα κόσμο πνευματικής ύπαρξης.

Με τις μαγικές τους ικανότητες επιβεβαιώνουν τη δομή της παραδοσιακής θρησκείας, ανοίγουν πέρασμα σε άλλους κόσμους, αποκαλύπτουν το μυθικό κόσμο όπου οι "νόμοι της φύσης" καταλύονται και μια υπεράνθρωπη ελευθερία παρουσιάζεται μ' έναν εκθαμβωτικό τρόπο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://www.nea-acropoli-thes.gr/index.php?option=com_content&vi...

Ο σαμανισμός και οι αρχαϊκές τεχνικές της έκστασης, MirceaEliade, εκδ. Χατζηνικολή 1978

Σαμανισμός και τέχνη, FernandScharz, άρθρο από το περιοδικό Νέα Ακρόπολη Σεπτ. - Οκτ. '91

Read more: https://kykeon.ning.com/forum/topics/samanismhos-1#ixzz2o7wWdCgz